Hoofdletters / kleine letters

3. Hoofdletters / kleine letters terug naar index

3.1 Hoofdregels
3.2 Persoonsnamen
3.3 Heiligennamen
3.4 Aanspreekformules, functiebenamingen
3.5 Aardrijkskundige namen + straten, pleinen, wijken, gebouwen
3.6 Talen
3.7 Bevolkingsgroepen
3.8 Tijdperken, stromingen, kalenderaanduidingen
3.9 Feestdagen en historische gebeurtenissen
3.10 Instanties, bedrijven, organisaties
3.11 Merken
3.12 Titels
3.13 Duitse woorden

3.1 Hoofdregels terug naar boven

Regel 1

Het eerste woord van elke zin krijgt een hoofdletter.

Morgen ga ik naar de kapper.
Sms'en kan verslavend zijn.

Er zijn twee uitzonderingen.

a.	Als het eerste woord met een apostrof begint, krijgt het tweede woord een hoofdletter.
b.	Als de zin begint met een getal of een symbool, dan vervalt de hoofdletter.

's Morgens komt hij altijd te laat.
't Is moeilijk om uit te leggen.
13 zou een ongeluksgetal zijn.
& gebruik je ter vervanging van het woord 'en'.

Regel 2

Een eigennaam krijgt een hoofdletter, een soortnaam krijgt een kleine letter.

eigennaam:
Monaco
Bill Gates
Artsen Zonder Grenzen

soortnaam:
ministaat
topmanager
organisatie

3.2 Persoonsnamen terug naar boven

Regel 3

De voornaam, de familienaam en de initialen van een persoon schrijf je met een hoofdletter.

Albert Camus
Peter Paul Rubens
Annie M.G. Schmidt

Voor familienamen die voorzetsels en/of lidwoorden bevatten, verschillen de spellingsregels in België en in Nederland.

1.	In België wordt steeds de spelling uit het geboorteregister gebruikt.

	Tine Van den Brande T. Van den Brande mevrouw Van den Brande de heer en mevrouw De Koninck - Van den Brande

2.	In Nederland krijgen voorzetsels of lidwoorden van familienamen een hoofdletter, behalve als er een voornaam, een voorletter of een andere familienaam aan voorafgaat.

	Tine van den Brande T. van den Brande mevrouw Van den Brande de heer en mevrouw De Koninck - van den Brande

Regel 4

In bepaalde specifieke gevallen krijgen persoonsnamen toch een kleine letter.

1.	Als de persoonsnaam een soortnaam geworden is, en dus niet meer naar de persoon zelf verwijst, maar naar verschillende personen met een bepaalde eigenschap.

	een casanova Wie is vanavond bob? een nieuwsgierig aagje

2.	Als de persoonsnaam gebruikt wordt om een voorwerp, een zaak of een ziekte te benoemen.

	Hij heeft alzheimer. (= een ziekte) een colbert een bintje

	Let wel! Als je expliciet naar de uitvinder of ontdekker verwijst, dan schrijf je wel een hoofdletter.

	Hij lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Ze heeft een kindje met het syndroom van Down.

	Let wel! Als de zaak waarnaar de naam verwijst een kunstwerk, een boek, een merk van een kledingstuk of vervoermiddel, ... is, dan schrijf je een hoofdletter.

	een Picasso een Stradivarius een Chanel een Peugeot

Regel 5

Het omgekeerde kan ook: een abstract begrip krijgt een hoofdletter als het een personificatie is.

Jan Modaal
Moeder Natuur
Koning Winter

Regel 6

Samenstellingen met persoonsnamen behouden hun hoofdletter.

het Marshallplan (het economische plan van na de Tweede Wereldoorlog)
het Rubensjaar
de Plantijnhogeschool

Maar als de naam niet meer duidelijk naar de persoon verwijst, dan krijgt de samenstelling een kleine letter.

een marshallplan (eender welk groots opgezet economisch plan)
een pyrrusoverwinning
röntgenstralen

Een samenstelling met de naam van een uitvinder of ontdekker krijgt een kleine letter.

downsyndroom
alzheimerpatiënt
steinerschool

Regel 7

Afleidingen van persoonsnamen krijgen altijd een kleine letter.

een platonische relatie
een kafkaiaanse situatie
een felliniaans spektakel

3.3 Heiligennamen terug naar boven

Regel 8

Namen van personen en zaken die als heilig worden beschouwd, krijgen een hoofdletter, ook in samenstellingen.

God, Allah, Boeddha
de Heilige Geest
Sint-Maarten

samenstellingen:
een Mariabeeld
de Onze-Lieve-Vrouwekerk

Als voornaamwoorden of andere woorden verwijzen naar een heilige persoon, kunnen ze ook een hoofdletter krijgen.

Onze Vader, Uw wil geschiede op aarde.
Dit is Zijn Lichaam.
Laat de kinderen tot Mij komen.

Als de naam niet rechtstreeks naar de heilige persoon/zaak verwijst, krijgt ze een kleine letter, ook in samenstellingen.

Haar man is een halve god voor haar.
sint-jakobsschelp
mariadistels

Regel 9

Ook namen van godsdienstige praktijken of voorwerpen krijgen een kleine letter.

de misviering
een priesterwijding
een hostie
een psalm

Regel 10

Let op specifieke gevallen zoals Bijbel (de tekst) / bijbel (een exemplaar van het boek), Sinterklaas (= een andere naam voor de heilige Sint-Nicolaas) / sinterklaas (een persoon die Sint-Nicolaas uitbeeldt) of Kerstman (= de enige echte, de man uit Rovaniemi) / kerstman (= iemand die een rood pak aantrekt en doet alsof hij/zij de Kerstman is).

In de Bijbel staan zowel wetteksten als gedichten.
In elke hotelkamer ligt een bijbel.
De naamdag van Sinterklaas valt op 6 december.
In de supermarkt zit een sinterklaas die snoep uitdeelt aan de kindjes.

Regel 11

Afleidingen van heilige personen / zaken krijgen een kleine letter.

goddeloos
christelijk

3.4 Aanspreekformules, functiebenamingen terug naar boven

Regel 12

Functiebenamingen of aanspreekformules krijgen altijd een kleine letter, tenzij het uitdrukkelijk gaat om iemand die u met bijzonder respect aanspreekt.

de heer Jos Willems
mevrouw Peeters
paus Benedictus XVI
meester Degrauwe
prins Filip
minister Keulen

ook zonder eigennaam erbij:
de paus
een imam
de minister-president

maar bij een aanspreking met bijzonder respect:
Heilige Vader (aanspreking van de paus)
Sire (aanspreking van de koning)

Voornaamwoorden die verwijzen naar een persoon krijgen een kleine letter.

Naar aanleiding van uw brief van ...
Ik stuur u de gevraagde documenten.

3.5 Aardrijkskundige namen + straten, pleinen, wijken, gebouwen terug naar boven

Regel 13

Aardrijkskundige namen (landen, streken, provincies, steden, bergen, rivieren, zeeën, woestijnen, hemellichamen, enz.) schrijven we met een hoofdletter, ook in samenstellingen en afleidingen.

Noordzee
België
Parijs
de Grote Beer

samenstellingen:
Noordzeevisser
Andesgebergte
Nijlmonding

afleidingen:
Belgisch
Parijzenaar
Andesachtig

Ook namen van straten, pleinen, wijken en gebouwen krijgen een hoofdletter.

de Veldstraat
de Begonialaan
de Vismarkt
de Oude Markt
de Seefhoek
het Kiel
de Eiffeltoren
het Vrijheidsbeeld

Uitzonderingen

In bepaalde gevallen krijgen aardrijkskundige namen een kleine letter.

1.	De aarde, de zon, de maan hebben een kleine letter.

2.	Aardrijkskundige namen die een zaak benoemen krijgen een kleine letter, ook in samenstellingen en afleidingen.

	een bourgogne een armagnac een sneetje emmental champagne een limerick rugby samenstellingen: moezelwijn een armagnacglas bayonneham een nijlpaard afleidingen: een bourgondiër een belgicist neerlandistiek

3.	Samenstellingen met aardrijkskundige namen krijgen een kleine letter als ze een dier- of plantensoort benoemen.

	noordzeegarnaal (! let op het verschil met bv. Noordzeevisser, Noordzeestrand,...) alpenviooltje

4.	De namen van windstreken krijgen een kleine letter, behalve wanneer ze verwijzen naar een geografisch, economisch of politiek gebied.

	Het regent in het westen van het land. De zon komt op in het oosten. maar: het verre Oosten de kloof tussen Noord en Zuid

	Als de namen van windstreken deel uitmaken van een aardrijkskundige naam, krijgen ze wel een hoofdletter.

	Noord-Amerika Zuid-Europa

	Afleidingen van windstreken krijgen een kleine letter.

	de westerse wereld een oosters restaurant

3.6 Talen terug naar boven

Regel 14

De naam van een taal of een dialect schrijf je met een hoofdletter, ook in samenstellingen of afleidingen, en ook als ze afgeleid zijn van een samengestelde aardrijkskundige naam.

Frans
Nederlands
West-Vlaams
Verkavelingsvlaams

samenstellingen:
Nederlandstalig
Duitssprekend

afleidingen:
oer-Frans
on-Duits

Maar werkwoorden en zelfstandige naamwoorden afgeleid van een taal krijgen een kleine letter!

japanologie
neerlandistiek
verfransen

Woorden die niet echt een taal of dialect benoemen, maar een minachtende benaming zijn van een bepaalde vervorming van een taal, krijgen een kleine letter.

steenkolenengels
koeterwaals
schoolfrans

Regel 15

Elementen zoals nieuw, middel, oud, vroeg, laat, hoog, plat, standaard worden aan de taalnaam vast geschreven, en met een hoofdletter.
In andere combinaties (dus niet met een taalnaam, maar wel met een ander element dat een hoofdletter heeft) worden die elementen klein geschreven en met een koppelteken.

in combinatie met een taalnaam:
Hoogduits
Standaardnederlands

in een andere combinatie:
vroeg-Griekse gewoontes
laat-Romeinse keizers

3.7 Bevolkingsgroepen terug naar boven

Regel 16

De naam van een bevolkingsgroep of een lid daarvan krijgt een hoofdletter, ook in samenstellingen of afleidingen.

de Galliërs
een Afro-Amerikaan
een Eskimo

samenstellingen:
Noormannenboot
Hollandermop

afleidingen:
anti-Joods
Azteeks

Uitzonderingen

Soms krijgen namen van bevolkingsgroepen toch een kleine letter. Dat is zo in de volgende gevallen.

1.	Als het gaat om overkoepelende namen voor leden van bevolkingsgroepen, om raciale termen.

	zwarte indiaan zigeuner

2.	Als de term niet rechtstreeks naar het volk verwijst.

	kozakkendans textieljood

3.	Als het gaat om spotnamen of bijnamen van leden van een bevolkingsgroep.

	jappen aussies kiekenfretters kaaskoppen

4.	Als uit de betekenis blijkt dat het niet gaat om de bevolkingsgroep, maar wel om de aanhangers van een geloofsovertuiging.

	joden en christenen (>< Joden en Palestijnen: hier gaat het om de bevolkingsgroep) een moslim een anglicaan

3.8 Tijdperken, stromingen, kalenderaanduidingen terug naar boven

Regel 17

Namen van tijdperken, stromingen (artistiek, cultureel, maatschappelijk, religieus), kalenderaanduidingen en jaarlijks terugkerende periodes krijgen een kleine letter.

tijdperken:
de middeleeuwen
het pleistoceen
de oudheid
het computertijdperk

stromingen:
het dadaïsme
het socialisme
de islam
het anglicisme

kalenderaanduidingen:
februari
de lente
zondag
avond

jaarlijks terugkerende periodes:
de advent
de vasten

Ook samenstellingen of afleidingen krijgen een kleine letter.

samenstellingen:
oudheidkunde
wintersport
vastenavond

afleidingen:
middeleeuws
islamist
's zondags

3.9 Feestdagen en historische gebeurtenissen terug naar boven

Regel 18

Namen van historische gebeurtenissen krijgen een hoofdletter, ook in samenstellingen.

Guldensporenslag
Eerste Wereldoorlog
Luikse Omwenteling

samenstellingen:
een Guldensporenslagmuseum
een Eerste Wereldoorlogbom

Officiële namen van feestdagen of bijzondere dagen schrijf je ook met een hoofdletter. Niet-officiële namen of informele namen krijgen een kleine letter.

officiële namen:
Kerstmis
Goede Vrijdag
Suikerfeest
Chanoeka
Valentijnsdag
Moederdag
Driekoningen

niet-officiële of informele namen:
kerstdag
paaszondag
eenmeifeest
valentijn

Samenstellingen met namen van feestdagen of bijzondere dagen krijgen een kleine letter.

driekoningengebak
kerstgeschenk
paaseieren
chanoekafeest

3.10 Instanties, bedrijven, organisaties terug naar boven

Regel 19

De naam van een instantie, een bedrijf of een organisatie krijgt een hoofdletter, tenzij ze zelf een andere schrijfwijze hanteren. In samenstellingen blijft de hoofdletter bewaard.

Telenet
Ministerie van Buitenlandse Zaken
Stichting tegen Kanker
de Senaat
het Hof van Cassatie
eBay

in samenstellingen:
Telenetklanten
Senaatscommissie
de Vlaams Parlementsvoorzitter

Uitzonderingen

Als de naam van een instantie gebruikt wordt als soortnaam, dan krijgt ze een kleine letter.

de Vlaamse overheid
een Waals ministerie
het Franse parlement

Als de naam van een instantie gebruikt wordt als een soortnaam die verwijst naar instanties met dezelfde bevoegdheid, krijgt ze een kleine letter.

een rechtbank van eerste aanleg -> de rechtbank van eerste aanleg van Gent
een college van burgemeester en schepenen -> het college van burgemeester en schepenen van Leuven

3.11 Merken terug naar boven

Regel 20

Namen van merken krijgen een hoofdletter, tenzij de naamgever een andere schrijfwijze gekozen heeft. In samenstellingen blijft de hoofdletter bewaard.

Minute Maid
Perdolan
Shell
Petit Gervais
iPod

Als de merknaam een soortnaam geworden is, krijgt ze een kleine letter.

een pamper
een spa
een fantaatje
een aspirientje

3.12 Titels terug naar boven

Regel 21

Titels of namen van boeken, theaterstukken, films, onderscheidingen, evenementen, enz. hebben een hoofdletter.

De aanslag
Terug naar Oosterdonk
Gouden Palm
Wachten op Godot
de Nobelprijs
de Dodentocht
de Daviscup

Namen van tijdschriften en kranten krijgen de spelling die de uitgever heeft gekozen.

Het Nieuwsblad
Het Belang van Limburg
Ouders van Nu

3.13 Duitse woorden terug naar boven

Regel 22

In het Duits krijgen zelfstandige naamwoorden een hoofdletter. Aan het Duits ontleende zelfstandige naamwoorden worden in het Nederlands echter met een kleine letter geschreven, tenzij in het geval van eigennamen.

apfelstrudel
schnaps
übermensch

eigennamen:
Gestapo
Endlösung