4. Tussenletters terug naar index
4.1 Tussenletters -e- en -en-
4.1.1 In samenstellingen
4.1.2 In afleidingen
4.2 Tussenletter -s-
4.1 Tussenletters -e- en -en- terug naar boven
Soms horen we tussen de twee grondwoorden van een samenstelling
een doffe 'e'.
Dan is de vraag of we die doffe 'e' als -e- schrijven of als -en-.
| Het eerste woord van de samenstelling eindigt zelf al op -en. In dat geval is er geen tussenletter, en blijft de -en- gewoon behouden. |
| keukentafel leugendetector kussengevecht dekenstof examenvrees |
| Het eerste woord van de samenstelling is - een zelfstandig naamwoord - met een meervoud op -en - maar niet op -es. In dat geval schrijven we -en- als tussenletters. |
|
| paardenbloem urenlang brillendoos boekentas tomatensoep |
|
| In de andere gevallen krijgen we -e- als tussenletter: | |
| - | als het eerste woord van de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is, |
| rodekool kloteweer goedemorgen spinnewiel (want in deze betekenis is 'spinnen' een werkwoord en geen zelfstandig naamwoord) |
|
| - | als het eerste woord van de samenstelling geen meervoud heeft, |
| tarwemeel zijderups rijstepap chocoladetaart |
|
| - | als het eerste woord van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat geen meervoud op -en heeft, |
| aspergesoep ('asperge' heeft als enige meervoud
'asperges') champagnefles ('champagne' heeft als enige meervoud 'champagnes') codetaal ('code' heeft als enige meervoud 'codes') fraudebestrijding ('fraude' heeft als enige meervoud 'fraudes') |
|
| - | als het eerste woord van de samenstelling een meervoud op -en
én op -es heeft (dit gaat dus over woorden die in het enkelvoud eindigen op een toonloze -e). |
| ladekast ('laden' of 'lades') gedaanteverwisseling ('gedaanten' of 'gedaantes') achterhoedegevecht ('achterhoeden' of 'achterhoedes') groentesoep ('groenten' of 'groentes') |
|
Uitzonderingen
| 1. | Bij versteende samenstellingen of wanneer een van de twee delen niet meer herkenbaar is als afzonderlijk woord in zijn oorspronkelijke betekenis. |
| bolleboos kinnebak papegaai schattebout zinnebeeld |
|
| 2. | Als de samenstelling een bijvoeglijk naamwoord is waarbij het eerste deel een versterkende betekenis heeft, zoals ape-, bere-, boorde-, reuze-, steke-, ... |
apetrots |
|
| 3. | Als het eerste deel een persoon of zaak is die uniek is (in de gegeven context), bv. hel, maan, zon, onzelievevrouw, enz. |
| helleveeg maneschijn zonnekind lievevrouwebeestje Koninginnedag (het gaat over 1 welbepaalde koningin, dus uniek in deze context) |
|
| 4. | Als het eerste deel een vrouwelijke nevenvorm is die bestaat uit de mannelijke vorm plus -e (bv. adolescente, agente, studente,...), dan gaan we uit van de regels voor de mannelijke vorm. |
| agentenuniformrokje studentenzwangerschap |
|
| 5. | In samenstellingen met oude naamvalsvormen blijft de oorspronkelijke spelling behouden. |
| 's anderendaags goedendag grotendeels merendeel |
| Als je tussen het grondwoord en het achtervoegsel een toonloze 'e' hoort, dan schrijf je een tussenletter -e-. Dit is vaak het geval bij de achtervoegsels -lijk en -loos. |
| huiselijk belangeloos |
Uitzonderingen
| 1. | Als het grondwoord zelf al op -en eindigt, dan blijft de -en- behouden in de afleiding. |
| hersenloos eigendom wezenlijk leugenachtig |
|
| 2. | Als het achtervoegsel -achtig, -dom of -schap is én als het grondwoord een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en maar niet op -es, dan krijgen we -en- als tussenletters. |
| sterrendom vorstendom |
4.2 Tussenletter -s- terug naar boven
| Schrijf een tussenletter -s- als u er een hoort tussen twee delen van een samenstelling of voor het achtervoegsel van een afleiding. |
| onderhoudsgeld broekspijp meisjesachtig |
Als u geen 's' hoort, schrijf er dan ook geen. |
| computerles telefoongids liefdevol |
Bij sommige woorden is zowel een uitspraak met als zonder 's' mogelijk. In dat geval zijn beide spellingen in principe ook correct. |
| druggebruik - drugsgebruik geluidhinder - geluidshinder geslachtloos - geslachtsloos |
| Als bij een samenstelling het eerste deel eindigt op -s of -x, schrijf dan geen tussenletter -s-. |
| huisdeur bospad indexverhoging |
| Als bij een samenstelling het tweede deel begint met een sisklank (/s/, /z/, /sj/, /zj/), schrijf dan een tussenletter -s- als in vergelijkbare samenstellingen een tussenletter -s- voorkomt. |
| Met tussenletter -s-: varkensstal want varkensboer bedrijfssluiting want bedrijfstak rechtszaak want rechtsbeginsel Zonder tussenletter -s-: keukenstoel want keukentafel wandelsport want wandelroute kopzorg want kopman |